Medytacja i trening mentalny cz. 13

Etapy medytacji

Etapy medytacji opisane poniżej zaczerpnąłem częściowo od profesora Grofa. Zostały przeze mnie nieco zmodyfikowane, usystematyzowane i uzupełnione. Po ich opisie podam jeszcze kilka uwag, ale już teraz podkreślam, że nie należy do nich podchodzić instrumentalnie ani też na siłę doszukiwać się ich w swoim życiu i medytacji. To tylko drogowskazy.

1. Głębsze doświadczenie własnego ciała

To zwykle pierwszy etap. Skupienie na określonych częściach ciała, czy wywoływanie uczucie ciepła, jak to ma miejsce w metodzie autogennej - skutkuje lepszym kontaktem z własnym ciałem. Także inne metody, które nie kładą na to takiego nacisku, w dłużej perspektywie powinny poprawić propriocepcję.

2. Niezwykłe doznania zmysłowe

Często ogląda się piękne obrazy, słyszy dźwięki, czasem nawet czuje zapachy. Mogą to być zapachy z odległego dzieciństwa. Dopóki zdajemy sobie sprawę z wewnętrznego charakteru tych doznań - tego, że są tylko subiektywne i nie wykonujemy bezkrytycznie tego "co kazały głosy" istnieje stosunkowo niewielkie niebezpieczeństwo rozmijania się z rzeczywistością czy też choroby psychicznej. Wprawdzie można czasem niejako "dowiedzieć się" czegoś co się dopiero wydarzy, ale trzeba wobec tego zachować bardzo daleko idącą ostrożność. Łatwo sobie coś podświadomie wymyślić. Na tym etapie zwykle pojawia się ryzyko nachalnego wychwalania medytacji i nakładania wszystkich do jej praktykowania. Wręcz pragnie się wszystkich nauczać, jak to robić. Tak naprawdę jest to subtelna forma ucieczki od pogłębienia i wejścia we własne wnętrze. Niby jest dobrze, ale w głębi duszy coś nie pasuje. Dlatego ucieka się w przekonywanie innych zamiast zająć się bardziej sobą. Kolejnym zagrożeniem jest przywiązywanie się do nadzwyczajnych doznań zmysłowych. Czasem mogą być, a czasem nie. W zasadzie należy je traktować podobnie jak nachalne myśli lub uczucia. Obserwować i ani ich nie usuwać ani nadmiernie nie pragnąć. Medytacja to nie praca z wyobraźnią. Praca z wyobraźnią może być częścią treningu mentalnego, ale nie medytacji.

  

3. Przeżycia biograficzne

To subiektywne cofanie się w czasie do określonych momentów w życiu. Napływają wspomnienia, dochodzi do aktywizacji emocji związanych z tamtymi wydarzeniami. Niekiedy może się też zdarzyć krótkotrwałe wykraczanie poza czas i przestrzeń. Nieliniowe przeżywanie czasu i pewnych wydarzeń - to inny aspekt tego etapu. Niektóre osoby doświadczają więcej wymiarów przestrzeni. Pojawia się załamanie pojmowania czasu i przestrzeni (jak np. w niektórych opowiadaniach Mircei Eliade). Układy symboli stają się bardziej przejrzyste i mogą wystąpić pierwsze doświadczenia archetypowe. Czasami odczuwa się nagłą ulgę w czasie medytacji, poczucie szczęścia i radości. Bywa, że nawet największym twardzielom zaczynają płynąć łzy.

4. Przeżycia okołoporodowe

Ten etap wypływa wprost z poprzedniego. O ile wydarzenia z późniejszego życia pamiętamy bezpośrednio, o tyle wydaje się pozornie, że samego porodu czy nawet okresu wcześniejszego nie pamiętamy. Jednak niektóre badania i teorie dowodzą, że jest inaczej i te wspomnienia są głęboko przechowywane w naszej podświadomości. W pewnych okolicznościach mogą zostać podobnie wydobyte. Ludzka świadomość pojawia się gdzieś w okolicach trzeciego roku życia, jednak pamięć sięga głębiej. Z racji, że nie jest powiązana bezpośrednio ze świadomością, jej wydobycie nie jest takie łatwe. Nie chcę się ostatecznie ustosunkowywać do tej teorii i wynikających z niej wniosków. Póki co należy ją potraktować jako ciekawą hipotezę. Badania Grofa wywołujące świadome przeżywanie porodu za pomocą różnych technik i środków, podobno pozwoliły opanować niektóre zachowania psychotyczne. Nie rozstrzygając do końca można na pewno wyciągnąć pewne korzyści z ponownego doświadczenia porodu i związanych z nim lęków i trudności. Byle nie próbować wywoływać tego na siłę.

Na tym etapie pojawia się możliwość wystąpienia chorób psychosomatycznych. Jest to forma ucieczki ciała od przypominania sobie bólu i stresu związanego z porodem. U niektórych mężczyzn może pojawić się lęk prze kobietami, ale z drugiej strony po pozytywnym przebyciu tego etapu nieśmiali mężczyźni łatwiej nawiązują kontakty z kobietami. Z kolei kobiety mogą odczuwać lęk przed kontaktami seksualnymi i przed ciążą. Przepracowanie etapu perinatalnego pozwala wyzwolić się z tych ograniczeń.

5. Walka z demonami

To szczególnie kontrowersyjny etap. Każdy może go interpretować zgodnie ze swoim nastawieniem i światopoglądem. Dla osoby niewierzącej będą to po prostu silne lęki i wychodzące na powierzchnię świadomości urazy z wcześniejszego życia. Osoba religijna może ten etap postrzegać jako realną walkę duchową z demonami czy też innymi bytami. Być może mamy wgląd w tę część rzeczywistości, której oficjalna nauka jeszcze nie spenetrowała z powodu swoich ograniczeń.

Zwykle objawia się to bardzo silnymi lękami wywołującymi wprost ból fizyczny. Niektórzy mogę mieć wrażenia nawiedzeń i wrogiej obecności. Może występować chwilowy paraliż. Trzeba oczywiście brać pod uwagę możliwość wystąpienia psychozy lub innych zaburzeń. Występują myśli bluźniercze, dewiacje seksualne lub inne niechciane pragnienia. Doświadcza się grozy. Lęk egzystencjalny - może ale nie musi się pojawić na tym etapie. Czasem stanowi osobny etap, o czym jeszcze będę pisał. Najlepsze co można zrobić to starać się wejść jak najmocniej w przeżywanie lęku nawet jeśli jest to bolesne. Jeśli to możliwe, warto załatwić sobie kilka dni wolnego na takie zmaganie i nie uciekać od nich.

Niebezpieczeństwo sięgnięcia po środki uspokajające lub antydepresanty to poważna pokusa, która jedynie spowoduje zatrzymanie się na tym etapie i jego częste nawroty. Nie należy również w tym okresie sięgać po alkohol, ale warto serwować sobie krótkie okresy odprężenia poprzez zjedzenie czegoś smacznego czy wypicie kawy lub dobrej herbaty. Byle nie zajadać problemu masą słodyczy.

Nieodpowiedzialnie i nadgorliwie prowadzona modlitwa o uwolnienie lub egzorcyzmy mogą doprowadzić do poważnych problemów psychicznych, a w skrajnych wypadkach nawet śmierci. Wiem, że tym stwierdzeniem bardzo się narażam niektórym kręgom, ale widziałem już nazbyt dużo złego jakie wyrządziły takie praktyki, by o tym nie pisać. Czasem pojedyncza modlitwa o uwolnienie prowadzona przez stabilną emocjonalnie osobę może pomóc, ale zwykle dochodzi do tego, że człowiek "chodzi od jednej do drugiej modlitwy". Prowadzący oczekują nadzwyczajnych zjawisk i często na skutek takich oczekiwań naprawdę do nich dochodzi. Dana osoba zaczyna krzyczeć, wić się itd. co tylko nasila praktyki egzorcyzmów i pogłębia psychozę, której niekiedy ulegają również inni. Problem jest na tyle skomplikowany, iż tu jedynie go sygnalizuję.

Jeśli ktoś nie potrafi sobie sam poradzić z narastającymi lękami to być może powinien zaprzestać medytacji, czy nawet określonych praktyk religijnych. Nie uważam, że każdy musi i powinien przejść przez ten etap, tak jak i nie każdy będzie kiedykolwiek w stanie zrobić przysiad z 300kg.

Działania innych osób pomagających komuś takiemu powinny koncentrować się na uspokojeniu, a nie na wpychaniu w obsesję i udowadnianiu, że ktoś jest opętany, co niestety aż nazbyt często ma miejsce w wielu kręgach chrześcijańskich. Także hinduizm zna zjawisko wędrownych egzorcystów, którzy nie biorą na siebie odpowiedzialności za swoje praktyki.

Podobnie wiele złego może wyrządzić zbyt pospieszne zwrócenie się do psychologa czy psychiatry. Żaden z nich nie jest przygotowany do radzenia sobie z takimi stanami. Wprowadzając farmakoterapię czy też jakąś formę psychoanalizy itp. tylko hamują postęp i zatrzymują człowieka w tym stanie. Lęki zamiast przezwyciężone zostają zamrożone. Chciałbym być dobrze zrozumianym. Nie neguję pracy psychiatrów i psychologów. W wielu chorobach czy nerwicach ich pomoc może być konieczna, ale nie jeśli naprawdę mamy do czynienia z opisywanym tu etapem. Zbyt lekką ręką przepisuje się obecnie psychotropy lub wprowadza mało skuteczne terapie psychologiczne tam, gdzie człowiek powinien sam nad sobą popracować.

W następnej części opiszę kolejne etapy...