Predyspozycje genetyczne - prawdy i półprawdy

Nowa moda, nowa religia

Genetyka nabrała już ostatnio statusu nie tylko mody, ale czegoś wręcz na kształt religii. Przykładem może to być Richard Dawkins krytykujący religię w sposób tak wulgarny i chamski, że oburza nawet zdeklarowanych ateistów, a jednocześnie przypisujący wielką moc sprawczą genom. Wg niego to właśnie geny kierują całym światem i każdym z nas. Decyzje i procesy na wyższych poziomach się nie liczą. Zresztą o genach mówią i piszą wszyscy. Szczególnie ci, którzy kompletnie nie rozumieją co to są geny. Nie mam zamiaru w tym miejscu pisać pracy o genetyce. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na kilka przesądów, które wokół niej powstało w środowiskach związanych ze sportem.

Przyjęło się uważać, że każdy ma jakieś tam genetyczne predyspozycje do uprawiania takich czy innych sportów. Jedni do wytrzymałościowych, a inni siłowych. Jednak od kiedy okazało się, że poszczególne włókna mięśniowe mogą zmieniać swój charakter - to stwierdzenie już dawno jest nieaktualne. Być może istnieją jakieś predyspozycje, ale nie są one aż tak oczywiste jak się początkowo wydawało. Zwykle można o tym rozstrzygać dopiero po kilku latach solidnych treningów. Jednak i wtedy tak naprawdę wynik jest nie tyle kwestią genów co rodzaju wykonywanego wysiłku, który w określony sposób kształtuje mięśnie. Dlatego też wykonywanie testów na liczbę powtórzeń i procent maksymalnego obciążenia nie ma większego sensu. Zwykle początkującym wyjdzie, że mają więcej włókien wolnokurczliwych, a tak naprawdę wynik ten będzie tylko świadczył o tym, że jeszcze nie nauczyli się odpowiednio mobilizować włókien szybkokurczliwych. Jeśli więc wyjdzie Ci, że 15 powtórzeń robisz z 80% swojego ciężaru maksymalnego, to wcale nie oznacza, że jesteś predysponowany do ćwiczenia na wysokich zakresach.

Do przemyślenia dam Wam przykład Buda Jeffriesa, który ćwicząc na niskich zakresach doszedł do wykonania przysiadu z 1000lbs (1lbs - 1 funt czyli 0,45359237 kg) a ćwierć przysiadu z ciężarem 2000lbs. Potem zmienił metodę i zaczął ćwiczyć "małymi ciężarami" i tak doszedł do wyciskania ketla 70lbs po 2000 razy każdą ręką. Pozostaje otwartą kwestia czy to już trening aerobowy, czy jeszcze nie i jak tu z góry zakładać takie czy inne predyspozycje.

Budowa ciała

Nie można na podstawie budowy ciała określić przyszłych postępów lub ich braków w budowaniu masy mięśniowej. Wprawdzie pewne wady postawy czy choroby mogą tę budowę utrudnić, ale tylko tyle. Żadne inne prognozy i spekulacje na temat genetycznych predyspozycji nie mają sensu. Widziałem już niejednego bardzo chudego gościa, który po kilku latach treningu przeistaczał się w barczystego i silnego faceta. Widziałem też niejednego dobrze zbudowanego i silnego - takiego niby uprzywilejowanego genetycznie - który w późniejszym wieku zmieniał się w otłuszczoną kulę z oklapłymi mięśniami. Nawet ci niby predysponowani i ciężko trenujący często stawali przed ścianą blokującą dalsze przyrosty. Przyczyną nie były ani dobre ani złe geny, ale niewłaściwe treningi. Czasem za mało zaangażowania.

Test układu nerwowego

Po latach obserwacji wypracowałem pewien prosty test na wydajność układu nerwowego, o którym już wielokroć pisałem. Polega na pomiarze obwodu przedramienia i ramienia. Im większe jest przedramię w stosunku do ramienia, tym układ nerwowy jest zwykle wydajniejszy. Co to daje w praktyce treningowej? Jest przesłanką do tego, by osoby o wydajnym układzie nerwowym ćwiczyły ciężko i bliżej swoich maksymalnych obciążeń. Natomiast osoby o mało wydajnym układzie nerwowym powinny raczej robić dłuższe serie z mniejszymi obciążeniami. Jednak nie jest to bynajmniej "wyrok" na całe życie. Stopniowo po latach systematycznych treningów, także takie osoby mogą zacząć trenować bliżej swoich maksymalnych ciężarów. Zwykle tylko potrzebują wówczas bardziej rozbudowanej rozgrzewki i dłuższego stażu, aby dojść do tego punktu.

Geny a pożywienie

Co jakiś czas ogłasza się znalezienie genów odpowiedzialnych za taki czy inny nowotworów, za cukrzycę i inne choroby. To niestety jest również przekłamaniem. O wiele rzadziej pisze się i mówi o czymś takim jak epigenetyka. To nie mniej ni więcej tylko nauka o wpływie środowiska na konkretne geny. Możesz mieć jakieś tam wrodzone, choć nie do końca wiadomo czy tak rzeczywiście jest, predyspozycje do cukrzycy, ale nigdy na nią nie zachorować właściwie się odżywiając. Tak samo będzie z większością innych chorób. Inaczej wygląda sprawa w przypadku chorób wrodzonych, ale to już odrębny temat.

Pisałem kiedyś o różnicach genetycznych, które mają wpływ na optymalne proporcje makroskładników dla danej osoby. Są to tzw. allele kodujące białka. Do pewnego stopnia determinują optymalny sposób odżywiania, ale też o niczym do końca nie przesądzają. Ani o zdrowiu, ani o tym ile masy można zdobyć posiadając taki a nie inny typ genu. Fakt, że osoby przyswajające mniej białka zwykle rosną wolniej, ale to i tak nie determinuje ostatecznego wyniku do jakiego mogą dojść.

Nie oglądaj się na limity!

Genetyka ma niewątpliwie duży potencjał, ale w rękach różnych internetowych ekspertów stała się tylko i wyłącznie zbiorem idiotycznych ograniczeń mających tłumaczyć błędy w treningu, regeneracji czy żywieniu. Choć niewątpliwie geny odgrywają sporą rolę w treningach siłowych, to tak naprawdę większość osób nigdy nawet nie zbliży się do swoich genetycznych ograniczeń w nabieraniu masy mięśniowej. Jedni rosną łatwiej inni trudniej, ale niewiele ma to wspólnego z jakimś limitem. Nie należy mylić genetyki z tanim determinizmem. Jeszcze długo, bardzo długo, nie będzie żadnych solidnych badań genetycznych określających limit rozwoju dla konkretnej osoby. Sporo osób mogłoby osiągnąć znacznie więcej, nie tylko w treningach siłowych, gdyby tylko miały solidną motywację. Można przekornie twierdzić, że motywacja jest również uwarunkowana genetycznie, ale to kolejna bzdura. Motywację można wypracować. Trzeba tylko wstać z fotela i uwierzyć, że się da!