Medytacja i trening mentalny cz. 1

Dwie skrajne postawy

Obecnie w wielu dziedzinach życia mamy do czynienia z dwoma skrajnościami. Jedna polega na kompletnym lekceważeniu psychologicznych aspektów danej dziedziny. Często wręcz wyśmiewa się medytację czy różne formy aktywizacji np. przed treningiem. Druga skrajność to nadmierne skupianie się na psychologii. Jest to o tyle niebezpieczne, że spory procent współczesnej psychologii nie ma nic wspólnego z nauką. To zbiór błędnych założeń sięgających jeszcze Freuda i jego następców. Również sporo później powstałych szkół psychologicznych jest pełna błędnych założeń i nadinterpretacji obserwowanych założeń. Niektórzy trenerzy wręcz twierdzą, że nadmierne skupianie się na psychologicznych aspektach może pogorszyć wyniki sportowe. Poniekąd zgadzam się z nimi, choć... No właśnie. Jeśli ktoś ćwiczy od kilku miesięcy i ma problem z tym, żeby iść na siłownię, szuka sobie wymówek by nie ćwiczyć, to nie pomogą mu żadne techniki psychologiczne, poradniki motywacyjne itd. Albo jesteś mężczyzną (kobietą), czyli dorosłym człowiekiem, który konsekwentnie realizuje to co sobie założył, albo rozkapryszonym dzieckiem. Takie dzieci czasami mają nawet o 40 i więcej lat.

Treningiem mentalnym można zająć się po kilku latach solidnych treningów. Gdy już opanowało się technikę ćwiczeń i weszło w pewną rutynę - rozumianą tutaj pozytywnie. Wtedy, gdy np. podnoszone ciężary stają się problemem nie tylko dla ciała, ale też dla psychiki. Do tego jeszcze wrócę. Podobny problem może stanowić duża objętość czy częstotliwość treningów. Nie tylko w sportach siłowych. Inny powód to coraz bardziej narastający stres fizjologiczny. Im dłużej trenujesz, tym umiesz wykrzesać z siebie większą intensywność. Tym samym poziom stresu też wzrasta. Co za tym idzie trzeba nauczyć się sobie z tym radzić. Trening mentalny ma zatem nauczyć nas dwu rzeczy - odpowiedniego pobudzenia, gdy to potrzebne i potem odprężenia, by uspokoić ciało i umysł. Nasz stan mentalny jest tak samo, a może nawet bardziej odpowiedzialny za gospodarkę hormonalną, jak to co jemy.

Stan psychiczny a możliwości fizyczne

Nasza psychika i jej stan nieustannie wpływają na gospodarkę hormonalną, na pracę jelit, na rytm serca itd. Dobre nastawienie psychiczne może poprawić wyniki sportowe nawet o kilkadziesiąt procent. Wystarczy tu przytoczyć klasyczne już przykłady drobnych kobiet podnoszących po wypadku samochód, by wydobyć z pod niego swoje dziecko. W normalnych warunkach taka kobieta w teście siłowym zapewne nie podniosłaby nawet 40kg! Rzecz jasna nie jest zdrowe ani wskazane, by na treningach aż tak drenować swój organizm, bowiem po takim wysiłku czasem już nigdy nie dochodzi się do siebie. Jednak podobne przykłady pokazują, jak kontekst danego wydarzenia i nasze psychiczne nastawienie wpływają na możliwości fizyczne. O chorobach psychosomatycznych nie trzeba nawet przypominać. Dobrze prowadzone medytacje i treningi mentalne mogą także w tej dziedzinie sporo pomóc.

Ludzki organizm nie jest mechanizmem spalającym kalorie, który można wyregulować tylko i wyłącznie dawkami określonych tabletek. To co czujemy i myślimy ma wpływ na wydzielanie poszczególnych hormonów czy enzymów. Stres nie musi nas niszczyć, jeśli potrafimy do niego właściwie podejść. Nie można stresu unikać, lecz trzeba go umieć wykorzystywać na swoją korzyść. Unikanie stresu oznaczałoby zaprzestanie jakiejkolwiek działalności, a i to byłoby w końcu stresujące.

Ostrzeżenie przed medytacją

To nie żart! Obecnie, a właściwie już od kilkudziesięciu lat radośnie poleca się wszystkim przeróżne rodzaje medytacji, relaksacji i podobne. Ma to być recepta na stres, a nawet środek poprawy zdrowia. Tymczasem rzecz jest o wiele bardziej skomplikowana. Forma medytacji musi być dobrze dobrana dla danej osoby. U niektórych ludzi, np. mających skłonności do depresji jest w ogóle niewskazana. Przynajmniej do momentu, w którym uda im się zmienić swoje nastawienie do życia. Podobnie rzecz się ma z pewnym zaburzeniami pracy układu krążenia. Innym przykładem jest joga. Uważa się ją albo za formę gimnastyki, ale za sposób na otwieranie czakr czy też pobudzenie innych zdolności. Każde z tych podejść jest błędne. Joga - w swych licznych odmianach - jest systemem fizologiczno-psychiczno-duchowym. Nie będę się tu wgłębiał w ewentualne rozróżnienia strefy psychicznej od duchowej. Chodzi bardziej o to, by zrozumieć, że jej struktura nie jest dostosowana do mentalności ludzi Zachodu. Przynajmniej dla większości z nas. Widziałem już wystarczająco dużo przypadków osób rozbitych psychicznie po praktykach jogi. Tu wkraczamy w jeszcze jeden aspekt sprawy. Forma medytacji nie może być sprzeczna z poglądami religijnymi danej osoby. Dlatego nie należy promować medytacji Wschodu pośród chrześcijan, albo różańca u ateistów. Można w dużej mierze korzystać z dorobku różnych kultur, ale trzeba to robić bardzo rozważnie. Jeszcze jedna uwaga na marginesie. W wielu publikacjach podaje się, że modlitwa i głęboka wiara religijna mają dobroczynny wpływ na zdrowie - także psychiczne. Tymczasem inne badania prowadzone przez osoby niewierzące dawały wręcz odmienne rezultaty. Sam muszę stwierdzić z własnych obserwacji, że osoby głęboko religijne są często bardziej podatne na stany depresyjne.

Kolejny problem i nieporozumienie wiąże się z propagowaniem medytacji jak relaksu - prostej formy odprężenia. Tymczasem często jest to wysiłek. Na pewnych etapach wręcz walka z własnymi demonami. Osoba nie przygotowana na takie zjawiska może się całkowicie rozpaść psychicznie. Jest to ważne zagadnienie, zupełnie zaniedbywane, dlatego jeszcze do niego wrócę i zajmę się nim szczegółowo. Sama medytacja nie jest też równoważna z treningiem mentalnym. Może być tylko jego częścią. Trzeba także podjąć inne działania, o których będzie tu mowa.