Rozważania o depresji cz. 1

Nieporozumienia związane z samym pojęciem

Niewątpliwie pojęcie depresji nie jest jednoznaczne. Używa go wiele osób, choć często w zupełnie innym rozumieniu. Przeniknęło do świadomości społecznej i do popularnego słownictwa już kilkadziesiąt lat temu. To, prawie jak zawsze, spowodowało jego zwulgaryzowanie. Dziś wystarczy, że ktoś ma gorszy dzień i już stwierdza z namaszczeniem "Jestem w depresji."

To niestety nie jedyny problem. Jeśli pójdziesz do psychologa, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że ten zindoktrynowany freudyzmem i kilkoma innymi błędnymi teoriami, zdiagnozuje u Ciebie depresję lub coś innego. Nie! Bynajmniej nie twierdzę, że depresja nie istnieje i nie ma ludzi na nią cierpiących. Problem w tym, że często diagnozuje się ją zbyt pospiesznie lub też leczy niewłaściwie. Jak w przypadku wielu innych chorób próbuje się sprawę rozwiązać za pomocą tabletek, które nierzadko robią więcej szkody niż przynoszą pożytku. Istnieje sporo przyczyn psychicznych i fizjologicznych, a czasem środowiskowych (społecznych), które wystarczy wykryć i usunąć, by depresja powoli ustąpiła. Wcale nie trzeba sięgać po uzależniające farmaceutyki. Zresztą te ostatnie tylko masują chorobę zamiast ją leczyć.

Nie jest to w moim zamyśle tekst naukowy ani nawet rozprawka popularnonaukowa. Chcę raczej zwrócić uwagę na pewne oczywistości, które najczęściej umykają powszechnej percepcji. Jednak siłą rzeczy muszą odwołać się do pojęć przyjętych w psychologii. Nie można jednak liczyć na to - jak zresztą w całej współczesnej psychologii - iż odwołanie się do tych pojęć rozjaśni nam sytuację i da jednoznaczny obraz sytuacji. Mamy bowiem depresję związaną z zaburzaniami dwubiegunowymi, mamy depresję poporodową, sezonową i kilka innych. W praktyce wcale nie tak łatwo je rozpoznać, a czasem rozpoznaje się nie to co naprawdę ma miejsce. To o tym głównie będzie ten artykuł.

Czy często jesteś smutny?

Wiele testów z psychologii mających wykryć depresję zaczyna się od pytania "Czy często odczuwasz smutek?". Czasem bywa, że tylko na podstawie odpowiedzi na to jedne pytanie (choć rzecz jasna jest ich więcej) powołany specjalista uznaje, że osoba badana jest w depresji. Tymczasem przyjrzyjmy się tu dwóm ważnym słowom. Co oznacza "często"? Każdy z nas może to różnie rozumieć. Czy często trenujesz na siłowni? Dla jednego często to będzie trzy razy w tygodniu, a dla innego dwa razy na dzień. Więc odpowiedź "tak" nic nam naprawdę nie powie o częstotliwości treningów pytanej osoby.

Każdy z nas bywa czasem smutny. Nie musi to od razu oznaczać depresji ani też jakichś innych zaburzeń psychicznych. Faktycznie problem zaczyna się, gdy smutni jesteśmy "często". Jednak trzeba dokładnie ustalić co to oznacza często. I nawet wtedy jeszcze nie jest to podstawą do stawiania diagnozy. Można być przez dłuższy okres ciągle smutnym, bo np. straciliśmy kogoś bliskiego, bo nie możemy znaleźć pracy, bo w pracy, którą mamy są ciągłe problemy z despotycznym szefem itd. W ludzkim życiu istnieje wiele powodów, by się smucić i nie oznacza to od razu zaburzenia.

Kiedyś czas po śmierci osoby bliskiej określano żałobą. Przyjmowało się, że człowiek potrzebuje czasu, by się otrząsnąć, zacząć żyć na nowo i na nowo odnaleźć radość życia. Dziś od razu w tę sytuację próbuje się wtrącać psycholog. Obecnie bardzo modna jest pomoc psychologiczna dla ofiar różnych wypadków czy kataklizmów. Tymczasem z badań zebranych przez Witkowskiego wynika, że taka "pomoc" przynosi tylko szkody. Wcale mnie to nie dziwi. Gdybym sam przeżył coś traumatycznego, to chciałbym mieć spokój, by ochłonąć. Ewentualnie towarzystwo bliskiej osoby. Ostatnią rzeczą, jakiej bym sobie wtedy życzył byłby pajac wygłaszający książkowe mądrości!

Muszę tu wspomnieć o jeszcze jednej rzeczy, o której napisał Tomasz Witkowski. W momencie, gdy przekraczasz próg gabinetu psychologa czy psychiatry - jesteś na z góry przegranej pozycji. On jest specjalistą i jego słowo jest prawem. Skoro przyszedłeś, to znaczy, że jesteś chory. Można Cię posądzić o halucynacje, mijanie się z prawdą itd. Jeśli więc wystąpisz przeciw specjaliście, to zachodzi sytuacja "jego słowo, przeciw mojemu". Gdy złą diagnozą lub leczeniem zostaniesz skrzywdzony - nic nie wskórasz. Wiele się mówi od lat, że korzystanie z pomocy psychologa czy psychiatry to nie wstyd. Oczywiście, że nie, ale i tak pozostaje ryzyko, że już nigdy nie będziesz w pełni traktowany jako normalna zdrowa osoba, która ma prawo do własnych opinii i decyzji. Osobiście wiem, że nawet w zwykłych szpitalach, gdy przywiozą człowieka z zapaleniem płuc wielu lekarzy tak zaczyna pacjenta traktować, ale to już inna historia i nieco innych problem.

Jeśli już jesteśmy przy temacie lekarzy i innych chorób, to oczywiście muszę też nadmienić, że ciężka choroba może powodować depresję. Wtedy również należy usunąć przyczynę, czyli wyleczyć tę chorobę, a nie bawić się w "pomoc psychologiczną". Istnieje tu także pewne sprzężenie zwrotne - im większa nadzieja, im lepszy stan psychiczny pacjenta, tym większe szanse na wyleczenie. Ciągle jeszcze nie potrafimy uchwycić tych zależności do końca. Niemniej chodzi o motywowanie człowieka do walki z chorobą, do walki o jakoś swojego życia, a nie taką dość wątpliwą pomoc, jaką oferuje obecnie większość psychologów ze swoją książkową mądrością. Dawniej, gdy jeszcze lekarze nie byli tylko przedstawicielami wielkiej farmacji, ci mądrzejsi instynktownie wymagali od swoich pacjentów dbania o siebie. Jeśli tylko było to możliwe, kobiety powinny zadbać o makijaż a mężczyźni regularnie się golić. To dbanie o siebie mobilizowało i właśnie taki był jego sens. Zamiast narzekać i skupiać się na bólu, wyjdź na chwilę z łóżka i ogarnij się.