Nie do końca o odchudzaniu cz. 3

 Wpływ środowiska

Rozwijająca się obecnie dość gwałtownie genetyka (która i tak pozostaje ciągle nauką raczkującą) sprawiła, że zaczęto lekceważyć inne czynniki - poza genami - mające wpływ na rozwój i życie człowieka. Klasyczna dychotomia obecna w wielu dziedzinach nauki - wrodzone predyspozycje czy środowisko - poszła niemal zupełnie w kąt. Tymczasem na to pytanie nie ma dobrej odpowiedzi. Przykładowo, co ma większy wpływ na charakter dziecka i później dorosłej osoby - geny czy środowisko? Oczywiście jest to wypadkowa obu tych czynników, a zapewne i jeszcze innych, o których póki co nie mamy dużego pojęcia. Jak choćby wyłaniająca się koncepcja pól morfogenetycznych. Rzecz jasna w pewnym momencie nawet genetycy zdali sobie sprawę, że popadają w nadmierną jednostronność i tak pojawiła się nowa dziedzina - epigenetyka, zajmująca się badaniem działania poszczególnych genów pod wpływem czynników środowiskowych.

Teraz powróćmy do tematu żywienia i treningów siłowych. W diecie paleo zakłada się, że jesteśmy dokładnie tacy sami, jak nasi przodkowie sprzed wielu tysięcy lat. To prawda, ale tylko częściowa - o czym pisałem w poprzedniej części. Dalej lepiej odżywiać się mięsem, a ograniczać zboża, jednak sprawa jest znacznie bardziej skomplikowana. Nasze środowisko jest zupełnie inne. Mięso, jakie jemy też jest inne. Nasz tryb życia od dzieciństwa jest inny niż naszych przodków. Wprawdzie Dawid Dobropolski sugeruje wprowadzenie pewnych modyfikacji do swojego trybu życia czy organizacji miejsc, w których przebywamy, ale tak naprawdę nie jest to do końca realne. Nie jest też zawsze wskazane. Wprawdzie cywilizacja przyniosła nam wiele zjawisk niekorzystnych, ale ma też swoje plusy. Sam osobiście jakoś nie mam ochoty siedzieć w nieogrzewanych pomieszczeniach zimą. Należałoby też zrezygnować z korzystania z komputera, czytania książek czy oglądania telewizji, czego raczej sam Dobropolski nie robi. Może w tym miejscu przesadzam z krytyką, ale chodzi mi o uwypuklenie faktu, że nasze środowisko nie jest i nie będzie takie samo, jak ludzi pierwotnych.

 

Jesteśmy pod wpływem wielu chemikaliów - o niektórych będzie jeszcze szerzej za jakiś czas - które nie pozostają obojętne dla naszego zdrowia, a nawet poziomu tkanki tłuszczowej. Tych chemikaliów zawartych w pożywieniu, środkach czyszczących, czy nawet powietrzu - nasi przodkowie nie znali. Pozostaje problemem otwartym, jak na nas działają wszechobecne sieci telefoniczne czy wi-fi i podobne. Operatorzy zapewniają, że są bezpiecznie. Co to jednak znaczy i dlaczego mamy im wierzyć? Czy ktoś prowadzić badania obejmujące szerszą populację w przedziale kilkudziesięciu lat? Na pewno nie, bo sieci takie i w tym natężeniu jeszcze tyle nie działają. Trudno też oddzielić ich wpływ od innych czynników. No i na koniec - czy operator będzie ogłaszał wszem i wobec, że jego usługi stanowią zagrożenie dla zdrowia?

Sprawa pozostaje nierozstrzygnięta, ale na tyle na ile możemy warto wyłączać telefon na noc. Nie trzymać go zbyt blisko głowy. To samo dotyczy routera wi-fi. Gdy nie jest używany dobrze jest go wyłączyć. Ma to jeszcze ten dodatkowy plus, że można się spokojnie wyspać. Wielu już razy poruszany był temat związku pomiędzy niedoborami snu a niemożliwością utraty nadmiaru tkanki tłuszczowej. Warto pamiętać, że taki niedobór to poważny stresor, który powoduje dominację kortyzolu. Podobnie będzie z opisanymi powyżej innymi czynnikami. Każdy z nich stając się na pewnym etapie dodatkowym stresorem, będzie utrudniał utratę tkanki tłuszczowej, jak i budowanie masy mięśniowej powodując już choćby niekorzystną relację między kortyzolem a testosteronem, choć to tylko szczyt góry lodowej? Jak telefony komórkowe oddziałują na wydzielanie poszczególnych neuroprzekaźników? Tego nie wie jeszcze nikt.

Kobiety mają trudniej

Jednym z wielu nagminnych błędów współczesnej dietetyki jest traktowanie organizmu kobiety dokładnie tak samo jak mężczyzny. Tymczasem zarówno rozkład poszczególnych hormonów i budowa fizyczna, znacznie nas od siebie różnią. To zaś sprawia, że i zalecenia dietetyczne powinny przynajmniej częściowo się różnić. Wielu zwolenników paleo szuka ich w dalekiej przeszłości. Jak jest naprawdę?

Tak naprawdę nic nie wiemy o społecznej roli kobiety w pierwotnej społeczności. Znany dziś obraz jest wynikiem późniejszych ekstrapolacji sugerujących, że mężczyźni dostarczali żywności, a kobiety trzymały się blisko domu (jaskini) i tę żywność obrabiały. Na podstawie tego obrazka powstało mnóstwo teorii tak z zakresu fizjologii jak i np. socjologii, jak i wielu innych dziedzin. Trudno je do końca zweryfikować. Badanie współczesnych społeczności łowiecko-zbierackich jest z natury obciążone wieloma błędami. Często obserwator widzi to co chce widzieć, czego przykładem są zupełnie błędne tezy Ruth Benedict. Będąc pod głębokim wpływem freudyzmu, badaczka naciągnęła ile się dało wnioski ze swoich badań, tak by pasowały do teorii. Nie ona jedna!

Innym problemem jest fakt, że badane ludy już od dawna stykają się z przedstawicielami cywilizacji białych co zawsze ma jakiś wpływ na ich zachowania i zwyczaje. Wreszcie nie bez znaczenia jest wpływ obserwowanego na obiekt obserwowany, co ostatecznie uświadomiła nam dopiero mechanika kwantowa.

 

Na pewno zbyt pochopnie wyciąga się wnioski na temat roli płci i tego co jest "naturalne" a co nie. Najczęściej formułuje się teorie w oparciu o aktualną rzeczywistość społeczną. Kilkadziesiąt lat temu pewnikiem było, że mężczyzna polował i wojował a kobieta trzymała się blisko domu tudzież jaskini i wychowywała dzieci. Dziś role społeczne uległy pewnym przemianom, dlatego zaczęto dopuszczać, że model życia społecznego w paleolicie był bardziej złożony. Nie musimy od razu zakładać matriarchatu, ale możemy spokojnie przyjąć, że dominacja mężczyzn nie była aż tak oczywista. Ze względu na swoją specyficzną rolę w prokreacji i związaną z tym bardziej złożoną gospodarką hormonalną wiemy, że panie gorzej reagują na dłuższe głodówki. Już ten fakt skłania do zastanowienia nad obrazkiem pożerającego tonę mięsa jaskiniowca, który ewentualnie oddaje resztki kobiecie z głośnym beknięciem. Być może właśnie najpierw należało zapewnić byt kobiecie, by potem ewentualnie zjeść resztę? Czy nie jest to w zgodzie z późniejszą zasadą "najpierw kobiety, dzieci i starcy"? Czy nie przemawia za tym także to, że mężczyźnie czasem dobrze robi głodówka a kobiecie nie?

U pań niedobory jedzenia czy określonych składników szybko znajdują reperkusje w zaburzeniu cyklu menstruacyjnego. Tymczasem mężczyźni umiejętnie manipulując niedoborami mogą nawet mocno podbić poziom testosteronu. To sprawia, że odchudzanie kobiet musi przebiegać inaczej i trzeba większej wiedzy, by nie zaszkodzić swojemu zdrowiu.